Het lijkt soms zo verleidelijk, of zelfs normaal. Nog even op je smartphone één mailtje (of twee, of drie, of vier…) beantwoorden terwijl je al in bed ligt. Een nacht doorhalen om nog wat kilometers te maken met die opdracht. Of er op een avond een heel seizoen Peaky Blinders doorheen jagen, zodat je ‘bijkomt’ van die lange werkdag. Eindstand: je bent weliswaar ver gevorderd met je mailbox, opdracht of serie, maar je hebt heel wat kostbare uren slaap gemist. En de ochtend erna? Nou dan voel je ‘m zitten hoor, dat slaapgebrek.

Het begint ’s ochtends al. Na tien keer snoozen ben je op wonderbaarlijke wijze toch uit je bed gekropen. Je bent alleen zó suf dat je de melk terugzet in de voorraadkast, en het pak koffie in de koelkast. Op je werk hoor je de geestige anekdote van je collega maar half, waardoor jij (als enige van de collega’s) steeds op het verkeerde moment lacht. Ook de woorden op je beeldscherm dringen maar niet helemaal tot je door, waardoor je de ‘Wie wil vanmiddag ook lunch bestellen?’-memo mist. En tijdens de vergadering tikt je buurman je aan omdat je aan het snurken bent.

Work hard, play hard?

Is het bovenstaande herkenbaar voor je en lever jij ook vaak in op je slaap? Dan verkeer je in goed (en slaperig) gezelschap. In 2018 overleefde namelijk de helft (!) van de bevolking op zes uur of minder slaap per nacht. Dat was in de jaren dertig wel anders: toen sliep slechts 6% van de mensen zo weinig. Hoe dit gigantische verschil te verklaren is? Dat is eigenlijk best logisch: back in the days waren er gewoonweg veel minder prikkels. Niet een mailbox verwerken op de smartphone, maar een boek lezen vóór het slapengaan. En niet een hele avond series bingen, maar gezellig even op de koffie bij vrienden of familie of naar de tennisbaan. Toen was de grens tussen werk en vrije tijd scherper afgebakend, nu lopen deze – mede door de komst van ontwikkelingen als de smartphone – meer in elkaar over. Daarnaast zijn de verhalen bekend van big decision makers als Angela Merkel die slechts één nacht per week slapen. Work hard, play hard lijkt ook een geliefd motto van hedendaagse werklieden en ondernemers. Maar eh, als het aan sommige wetenschappers ligt, moeten we daar ‘sleep hard’ aan toevoegen. En hier is waarom!

Nu even goed opletten

Al járen wordt er veel onderzoek gedaan naar de relatie tussen slaap en productiviteit. Een van de laatste bevindingen is dat een nachtje doorhalen om die opdrachten erdoorheen te beuken je alleen maar in de weg zit. In een recente studie van twee Amerikaanse onderzoekers (Gish & Barnes, 2019) werden twee groepen ondernemers met elkaar vergeleken: één groep uitgeruste mensen die minstens 7 uur nachtrust hadden gehad, en één groep mensen die een stuk minder hadden geslapen. Beide groepen werden onderworpen aan dezelfde soort testen. Zo moesten ze onder andere beoordelen welke plannen voor een nieuwe onderneming de meeste potentie hadden. Uiteraard waren deze plannen van tevoren door een onafhankelijk team beoordeeld. Twee van de drie plannen werden gezien als kansrijk, het andere businessplan was gedoemd om te falen. Het ‘slechte’ ondernemingsplan bevatte alleen oppervlakkige ‘cues’ die het succes van de onderneming zouden bepalen, in de twee ‘goede’ plannen werden de mogelijke succesfactoren van de nieuwe business op een complexere manier beschreven. Je moest dus goed opletten om de twee goede eruit te kunnen pikken.

Slapend rijk?

Wat bleek? De slechte slapers herkenden het ‘slechte’ ondernemingsplan als het plan met de meeste potentie. Dit kwam doordat slecht uitgeruste ondernemers minder goed de complexere succesfactoren van de plannen herkenden. Iets waar de goed uitgeruste groep géén moeite mee had: die wist wel de twee meest succesvolle businessplannen uit te kiezen. En nee, het is niet zo dat de groep van de slechte slapers gemiddeld genomen toevallig gewoon wat ‘dommer’ was. Ze waren letterlijk niet wakker genoeg voor deze test…

Weet je nog?

Samengevat: het kan dus door je slaapgebrek komen dat je een mooie zakelijke kans door je vingers laat glippen. Maar het ligt voor de hand dat een slaapgebrek je óók in de weg zit bij andere taken waarbij er wat van je verwacht wordt. Sterker nog: ook dit is wetenschappelijk onderbouwd! Net als iedereen heb jij sowieso 7 à 8 uur per nacht slaap nodig. Op die manier bescherm je je gezondheid én profiteer je van de positieve effecten van slaap op je hersenen. En dat zijn er nogal wat! Zo zorgt een nacht slaap voor een fris hoofd. Gedurende de dag doe je zóveel indrukken en prikkels op; je hersencellen moeten deze allemaal verwerken. Tijdens de slaap kunnen de hersenen zich verfrissen, zodat je cognitieve functies én je geheugen in topvorm blijven. Ben je eenmaal weer wakker, dan is je hersenplan weer helemaal ‘schoon’: klaar voor een nieuwe werkdag.

Slapen maakt je slimmer!

Ken je die uitdrukking ‘Ergens een nachtje over slapen?’ Dat is echt zo. De precieze uitleg besparen we je even, maar tijdens je slaap herstellen bepaalde hersencellen zich. Hierdoor kan het maar zo zijn dat een taak die gister moeilijk leek, je een dag later gemakkelijker afgaat. Ook hiermee zijn veel experimenten gedaan, bijvoorbeeld de onderzoeken waarbij deelnemers een reeks woorden in een andere taal moesten leren, of een muziekstuk moesten instuderen. Je raadt het al: de groep die géén goede nachtrust had gehad, kwam er duidelijk slechter vanaf. Slapen helpt je ook bij het maken van beslissingen en bij het vormen van een adequaat beeld van de wereld. Pak je te weinig nachtrust, dan kan dat serieuze gevolgen hebben. Het schijnt dat Bill Clinton ooit eens heeft gezegd dat al zijn slechte besluiten zijn te verklaren door te weinig slaap…

Slaaptips!

• Powernap. Heb de kans om ‘s middags een middagdutje te doen? Gebruik hem dan. Op die manier kun je er weer met frisse energie tegenaan, waardoor je een stuk productiever bent. Twintig minuten is al genoeg!
• App. Soms kun je langere tijd niet goed slapen en kamp je met een serieus slaaptekort. En hóe frustrerend is het dan om te lezen over dat je van slapen productiever wordt! Maar wacht nog even met het smijten van je beeldscherm uit het raam omdat je zo prikkelbaar bent. Je kunt ook de Shleep-app (ontwikkeld door de Nederlandse slaap-expert en neurowetenschapper drs. Els van der Helm) downloaden! Dit is een slaapcoach op je telefoonscherm. Hoe het werkt? Je vult een uitgebreide vragenlijst in over je slaapgedrag: hoeveel uren slaap je bijvoorbeeld, hoe ziet je slaapomgeving eruit, en hoe vaak druk je gemiddeld op ‘snooze’? Vervolgens wordt het duidelijk welk ‘type slaper’ jij bent. Daarna volg je een speciale module die gericht is op een specifiek thema, zoals overdag beter ontspannen, of ’s nachts sneller de slaap kunnen vatten. Na tien dagen kun je al een verbetering merken! Zzz…